2018 bütçesi korkutuyor!

Türkiye’de neler olup bittiğini, en azından önümüzdeki bir yılda bizi nelerin beklediğini mi merak ediyorsunuz?Memleket nasıl yönetiliyor diye kafa mı yoruyorsunuz?Bakın bunu anlamanın en kestirme yolu, gelecek yılın bütçesine bakmak…

Devletin kimlerden vergi, harç, ceza vs. adı altında para alacağını; bu paraları toplumun hangi kesimine dağıtacağını bütçeden öğreniriz. Bizi yönetenlerin gerçek niyetlerini, planlarını, tercihini; devletin gücünü kimlerden yana, kimlere karşı kullanacaklarını da buradan anlarsınız…

Kimler korunup kollanır, paraya boğulur; kimler daha fazla kemer sıkmak zorunda bırakılır, rakamlara bakarak anlayabilirsiniz.  

Bu yüzden midir bilmem, bizde bütçe görüşmelerinin olduğu Aralık ayında iç dış siyaset bir anda alabora edilir, milletvekilleri mecliste bütçeden, paraların kime gideceğinden çok güncel polemiklerle boğuşurlar. TBMM’de memleketin bütçesi görüşülüyor. Medyanın ve siyasetin gündemine bakar mısınız?

Kim daha çok Fetöcü, vergi cennetlerine kaçırılan paralar, Erdoğan’a Deniz Gezmiş benzetmesi, ABD’deki Zarrab davası, Trump’ın Kudüs’ü İsrail başkenti ilan etmesi, İçişleri Bakanı Soylu Gülen projesi mi, değil mi vs. vs.

Boşverin bunları da 2018’in bütçesine bakalım.

TBMM Genel Kurulu’nda görüşülen bütçe tasarısına göre gelecek yıl, bütçeden Genel Bütçe kapsamındaki (1 Numaralı Cetvel) kamu idarelerine toplam 751 milyar 299 milyon 665 bin lira, özel bütçeli (2 Numaralı Cetvel) idarelere 88 milyar 528 milyon 812 bin lira, düzenleyici ve denetleiyci kamu kurumlarına da (3. Numaralı Cetvel) toplam  4 milyar 673 milyon 105 lira aktarılacak.

Bunların hepsini topladığında gelecek yıl devlet kurumlarının yapacağı toplam harcama 844 milyar 501 milyon 582 bin lira ediyor.

Peki bu 844,5 milyar lira nerden çıkacak?

Tasarıya göre, ilk cetveldeki 721,2  milyar lira civarındaki harcamanın 684,4 milyar lirası bütçeden karşılanacak. Bu listede hangi kurumların olduğunu aşağıdaki listede göreceksiniz.

Toplam 88,5 milyar lira harcaması planlanan 2. Numaralı “özel bütçeli kurumlar” listede  kamu kuruluşu olarak üniversiteler, YÖK, Karayolları Genel Müdürlüğü, DSİ, KOSGEB, Orman Genel Müdürlüğü, MTA, Ceza İnfaz Kurumu, TODAİE, GAP gibi çok sayıda kurum bulunuyor. Bunların yapacağı harcamanın 10,8 milyar lirası  bu kuruluşların kendi öz gelirleri olacak. 78,6 milyar lira da Hazine yardımı yapılacak.

BDDK, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, RTÜK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu vs. kuruluşların yer aldığı 3 Numaralı Cetveldeki kuruluşların harcayacağı 4,6 milyar lira paranın ise neredeyse tamamı bu kuruluşların “kendi öz gelirlerinden” karşılanacak.

Devletin bütçesinin en büyük bölümünü kullanacak kurumların yer aldığı 1. Numaralı iste ile kurumların geçen yılki harcamaları ile 2018’de yapacakları harcamalar ve artış oranları şöyle:

Kurum                                                                  2018 Gideri         2017 Gideri         Fark

                                                                                (Bin TL)                 (Bin TL)           (%)

CUMHURBAŞKANLIĞI                                       845.365               648.488                30,2

MİT                                                                        2.335.535                    1.995               17

TBMM                                                                    1.255.124               981.589                 8,5

ANAYASA MAHKEMESİ                                          68.448                 58.784               16

YARGITAY                                                               460.437               382.750              20,4

DANIŞTAY                                                                148.972               125.72                18,4

SAYIŞTAY                                                                 276.701               257.485                7,3

BAŞBAKANLIK                                                            1.610                  1.584                1,6

MİLLİ GÜVENLİK  KURULU G.SL                          29.158                28.071                0,3

BASIN-YAYIN ENFORMASYON G. M.                  315.069              297.305               3,8

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI                                    97.893.775        77.406.981             26,4

DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI                        7.774.183           6.867.117            13,2

AFET VE ACİL DURUM YÖNETİMİ                 2.265.864          1.245.151            81,9

ADALET BAKANLIĞI                                           13.714.405        12.304.365            11,4

MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI                       40.402.239          28.702.119            40,7

İÇİŞERİ BAKANLIĞI                                           7.300.918            5.384.586            35,5

JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞI            13.311.208            9.374.739            41,9

EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ                   27.792.655          23.537.811            18

SAHİL GÜVENLİK KOMUTANLIĞI                       682.700               649.761              5

KAMU DÜZENİ VE GÜV. M.                                     18.373                  17.857            2,8

GÖÇ İDARESİ GENEL M.                                      430.326               349.852           23,2

DIŞIŞLERİ BAKANLIĞI                                        3.310.380            2.963.645           11

MALİYE BAKANLIĞI                                       203.779.785        171.691.737           11,7

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI                            3.221.518            3.044.626            5,8

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI                               92.528.652          85.048.584           8,7

SAĞLIK BAKANLIĞI                                          37.571.386             5.831.124             --

Türkiye Kamu hastaneleri kurumu                          --                         15.785.066

Türkiye Halk Sağlığı kurumu                                  ---                        10.343.267

ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK B.             59.738.565           49.855.256           19,8

DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI                         31.978                  29.303             9,1

ENERJİ VE TABİİ KAYNAKLAR B.                   2.386.508              2.333.590             6,8

KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI                   3.997.003             3.459.754            15,5

HSYK                                                                           64.966                  61.236              6

AİLE VE SOSYAL POLİKALAR B.                   26.690.506            24.303.358             9,8

AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI                              346.861                 313.525           10,5

BİLİM SANAYİ VE TEK. BAKANLIĞI               5.793.391              5.147.466           12,5

ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI                1.922.753             1.823.914             5,4

TAPU VE KADASTRO GENEL M.                          987.240                919.482             7,3

EKONOMi  BAKANLIĞI                                       4.413.914              3.948.832           11,7

GENÇLİK VE SPOR BAKANLIĞI                      14.111.212             11.627.263          21,3

GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK B.                21.676.673             19.537.920          10,9

GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI                 1.238.558               1.131.320            9,4

KALKINMA BAKANLIĞI                                    1.764.378              2.819.793         38

TÜİK                                                                             392.171                 388.106            1

ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI                  14.723.756            14.663.074           0,4

METEOROLOJİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ                   337.477                 277.493         21

ULAŞTIRMA, DENİZCİLİK VE HAB. B.            31.338.036             24.164.820        29,6

İÇ SAVAŞA MI GİDİYORUZ!...

Listede, harcaması en fazla artırılan kurumların İçişleri Bakanlığı (Yüzde 40,7), Jandarma Genel Komutanlığı (yüzde 35,5), Cumhurbaşkanlığı (yüzde 30,2), Acil Durum Yönetimi (yüzde 81,9) vs. olması tabi çok çarpıcı...

“Çarpıcı” dediğim, yani insanı çarpıyor, silkeliyor, korkutuyor, titretiyor yani!

Yani, insan kendi kendine , “Ne oluyor kardeşim böyle, iç savaşa mı gidiyoruz” diye sormadan edemiyor. Bütçenin yaklaşık 80 milyar lirası "güvenlik" birimlerine ayrılıyor. Kurumların kendi güvenlik harcamaları bunun dışında.

Jandarma, polis vs. ne yapacak bu parayı? Genel bütçe harcama artışlarının çok üzerinde bir  durum var. Enflasyon hadi yüzde 10, yıllık GSYH artışı yüzde 3-4 diyelim. Yüzde 30-40'lar ve de rakamlar çok çok yüksek. 

***

Bizde, bütçeden en fazla pay alan kurumların Milli Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenik Bakanlığı vs. olması bir gelenektir. Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın bunlar arasına yükselmesi de fena birşey olmadı.

Ancak, bu yıl Sağlık Bakanlığı bütçesinde dikkat çeken bir durum var. Geçen sene Kamu Hastaneleri Kurumu ve Halk Sağlığı bölümlerinin bütçeleri ayrı gösterildiği için rakam çok fazla artmış gibi görünüyor.

BÜTÇENİN ÜÇTE BİRİNDEN FAZLASI "JOKER"!

Listeye bakınca en büyük bütçenin Maliye Bakanlığı (203,7 milyar lira) ve Hazine Müsteşarlığı'nda (97,8 milyar lira) olduğu gözleniyor. Bu iki kuruma ayrılan bütçeler "joker" gibi birşeydir. Yani hükümet, sıradışı, beklenmeyen durumlar için buraya bir tür "ihtiyat akçesi" koyar. Diyelim bir kurumun gelirlerinde ani bir düşüş olabilir, ya da bir kurumun harcamalarında beklenmeyen artışlar olabilir.İşte bunlar Hazine ve Maliye'nin bütçesinden karşılanır. 
Ancak, kritik nokta şu: Genel olarak teamüller, bu kurumlardaki bütçenin toplam bütçenin yüzde 10'u gibi falan olmasıdır. Normal olanı budur. Ancak bizde bakın iki kurumun bütçesi 300 milyar liranın üzerinde. Yani toplam harcamaların yüzde 36'sı ortalıkta "joker" olarak ayrılmış! 
Bu ne demek? Bütçenin üçte birden fazlası tamamen hükümetin inisiyatifine bırakılıyor, "al bu parayı, tepe tepe kullan" deniliyor demek. Normal şeffaf bir demokraside, kamu kurumlarının gelirleri ve harcamaları kuruşu kuruşuna bütçede belirtilir, bunlar meclislerde görüşülür, onaylanır, ardından da kurumlar bütçelerinden, meclise karşı sorumlu tutulur. Parayı hükümet harcar, ama kuruşu kuruşuna meclisin onayı vardır. Oysa Hazine ve Maliye'de normal ölçülerin çok üzerinde yüklü paraların ayrılması demokrasi ve meclisin denetimi açısından normal değildir. Her türlü suistimale de açıktır. 

***

Bu bütçeyi hazırlarken hükümet 2018 Yılı Programında gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 5,5 oranında artacağını öngörüyor.  

GSYH yüzde 5,5 büyüyecek diye tahmin eden ekonomi yönetimi, gelecek sene tüketimin sabit fiyatlarla yüzde 3,9 artacağını; bunun kamuda yüzde 3,5 özelde yüzde 3,9 olacağını hesaplıyor.

Peki tüketim yüzde 3’lerde artarken, GSYH nasıl olacak da yüzde 5,5 olacak?

Hükümete göre bu, “sabit sermaye yatırımlarından” kaynaklanacak...

Anlaşılan gelecek sene biz ücretli, dar gelirli kesim olarak ekonomik büyümeyi hissetmemeye devam edeceğiz. Bütçede tarıma, sanayiye can verecek, çalışanların durumunu iyileştirecek, milyonlarca işsize umut olacak pek bir şey göremiyoruz.

İktidarın en çok lafını ettiği şey, istikrar!

Bunun yolu kalkınma, iç barış, üretim, refah, eğitim, sanat, sağlık sağlık güzellik değil mi?

Galiba, “istikrar” için bunların yerine,  toplumu gerginlik içinde yönetmeye alışma, itiraz edenlere “kodun mu oturtturma” politikasına tam gaz devam...