Konut ve kiraya çalışıyoruz...

Türkiye'de vatandaşın, kazandığı paranın en büyük bölümünü konut satın almaya veya kira ödemeye ayırdığı ortaya çıktı. 

Türkiye genelinde geçen yıl “hanehalklarının” tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı, yüzde 26 ile konut ve kira harcamaları aldı.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 2015 yılına ilişkin "Hanehalkı Tüketim Harcaması" istatistiklerine göre hanehalkı harcamaları içinde en yüksek payı yüzde 26 ile konut ve kira harcamaları alırken, harcamaların yüzde 20,2'sini gıda ve alkolsüz içeceklere gitti.

Hanehalkları, toplam harcamalarının yüzde 2'sini sağlık, yüzde 2,2'sini ise eğitim hizmetlerine yaptı.

AYLIK ORTALAMA HARCAMA 3 BİN 43 LİRA

Hanehalkı başına aylık ortalama tüketim harcaması 2014'te 2 bin 848 lira iken, 2015 yılında 3 bin 43 lira olarak tahmin edildi. Harcama türlerinin payında ise 2014 yılına göre önemli ölçüde değişiklik olmadı.

Konut ve kira harcamalarının payı bir önceki yıla göre 1,2 puanlık artışla yüzde 24,8'den yüzde 26'ya yükseldi. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunun payı yüzde 19,7'den yüzde 20,2'ye, giyim ve ayakkabı harcamalarının payı yüzde 5,1'den yüzde 5,2'ye, otel, lokanta, pastane harcamalarının payı ise yüzde 6'dan yüzde 6,4'e yükseldi.

Diğer taraftan, ulaştırma harcamasının toplam harcamalardaki payı bir önceki yıla göre 0,8 puanlık düşüşle yüzde 17,8'den yüzde 17'ye geriledi. Ayrıca, mobilya ve ev eşyalarının payı yüzde 6,8'den yüzde 6,1'e, eğitim harcamalarının payı ise yüzde 2,4'ten yüzde 2,2'ye düştü.

Alkollü içecek, sigara ve tütün (yüzde 4,2), haberleşme (yüzde 3,7) ile çeşitli mal ve hizmet (yüzde 4,3) harcamalarının payı ise 2015 yılında da değişmedi.

FAKİR GIDAYA, ZENGİN EĞİTİME YÖNELDİ

Gelire göre sıralı yüzde 20'lik gruplar itibarıyla tüketim harcamalarının 2015 yılındaki dağılımına bakıldığında, birinci yüzde 20'lik grupta (en düşük gelir grubu) yer alan hanehalklarının gıda ve alkolsüz içecekler harcamasına ayırdığı pay yüzde 30,2 iken, beşinci yüzde 20'lik gruptaki (en yüksek gelir grubu) hanehalklarının ayırdığı payın yüzde 14,6 olduğu görüldü. Eğitim hizmetleri harcamalarının oranı ise en düşük gelir grubu için yüzde 0,4 seviyesindeyken, en yüksek gelir grubu için yüzde 3,9'u buldu.

Toplam tüketim harcamasının yüzde 8,7'sini birinci yüzde 20'lik gelir grubundaki hanehalkları, yüzde 38,5'ini ise beşinci yüzde 20'lik gelir grubundaki hanehalkları gerçekleştirdi. Harcama grupları itibarıyla, toplam gıda ve alkolsüz içecekler harcamasının yüzde 13'ü birinci yüzde 20'lik gelir grubundaki hanelere, yüzde 27,8'i beşinci yüzde 20'lik gelir grubundaki hanelere ait oldu. Konut ve kiraya yapılan harcamaların yüzde 10,7'sini birinci yüzde 20'lik gelir grubundaki hanehalkları, yüzde 34,4'ünü ise beşinci yüzde 20'lik gelir grubundaki hanehalkları gerçekleştirdi.

Toplam eğitim hizmetleri harcamalarında ise en düşük gelir grubunun payı yüzde 1,6 iken, en yüksek gelir grubunun payı ise yüzde 68,9 oldu. Ulaştırma için yapılan harcamaların yüzde 4,2'si birinci yüzde 20'lik grupta yer alan hanehalklarına ait iken, yüzde 47,5'i beşinci yüzde 20'lik grup tarafından yapıldı.

DÜŞÜK GELİRDE KİRA VE GIDA, ÜST GELİRDE ARABA MASRAFI...

Temel gelir kaynağı maaş, ücret, yevmiye geliri olan ücretliler gıda ve alkolsüz içecekler harcamasına yüzde 18,5 pay ayırırken, emeklilik geliri olan hanehalklarının ayırdığı pay yüzde 24,5 oldu. Konut ve kira harcamalarına ayrılan payın en yüksek olduğu grup yüzde 38,3 ile temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer geliri (dul, yetim, yaşlılık maaşı, yardım gibi) olan hanehalkları iken, en düşük olduğu grup ise yüzde 22,3 ile temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalkları oldu.

Temel gelir kaynağı müteşebbis geliri olan hanehalklarının toplam harcamasının yüzde 19,3'ünü ulaştırma harcaması oluşturdu. Temel gelir kaynağı diğer karşılıksız transfer gelirleri olan hanehalklarında bu oran yüzde 6,3'ü buldu.

AVM'LERDE KİRA İNDİRİM BASKISI...

İç piyasadaki durgunluk, yabancı turist sayısındaki azalma ile döviz kurundaki artışlar nedeniyle, AVM'lerde mağazası bulunan perakende devlerinin, mağaza kiralarını ödemekte sorun yaşamaya başladığı, yaygın olarak AVM yönetimlerinden kira indirimi beklendiği ortaya çıktı. Perakende markaları, AVM'lerden kuru sabitleme, “ciro üzerinden kira ödeme”, kira indirimi gibi önlemler bekliyor.

Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu (TAMPF) Başkan Vekili ve Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sami Kariyo, AA muhabirine yaptığı açıklamada, AVM'lerdeki mağazaların büyük bölümünün dövizle kiralanmasından dolayı kurdaki artışın kira maliyetlerinde ciddi artışlara neden olduğunu vurguladı.

Kariyo, kiralardaki artışın yarattığı sıkıntıyı gidermek için markaların AVM’ler ile bireysel bazda sürekli temasta olduğunu ifade ederek, "Bazı markalarımızın da cadde mağazalarıyla ilgili olarak mal sahipleriyle görüşüp olumlu geri dönüşler aldıklarını biliyoruz. Kurumsal yatırım gruplarının bünyelerindeki tüm AVM’lerle ilgili olarak genel bir indirim uyguladıklarına dair bir bilgimiz yok. Ancak AVM yatırımcıları veya yönetimleri, genellikle tek tek markaların bireysel ihtiyaçları çerçevesinde önlem almayı tercih ettiklerini ifade ediyorlar" diye konuştu.

BMD üyelerinin kira ödemesinde kuru sabitleme veya kirayı Türk lirası olarak ödeme talepleri bulunduğunu, bu talepleri sektörel kuruluşlar nezdinde dile getirdiklerini ifade eden Kariyo, taleplerin gerekçelerine ilişkin olarak, şu görüşleri dile getirdi:

"Bu taleplerin gerekçeleri arasında tüketici güvenindeki düşüş, alışveriş merkezleri ve cadde mağazalarındaki ziyaretçi trafiğinin azalması, perakende markalarının gelirlerinin ortalama yaklaşık yüzde 15’ini oluşturan yabancı turist sayısındaki ve gelirindeki düşüş, artan sabit maliyetlerin bilançolarımızda ve özellikle nakit akışımızda bozulmaya neden olması gibi unsurlar yer alıyor. Ayrıca, istihdamla ilgili finansal yükler, devletin bazı alanlarda getirdiği ek vergiler de maliyetlerimizi arttırıyor. Ayrıca, yaşanan olağanüstü gelişmelere bağlı olarak döviz kurları çok kısa bir sürede yüzde 10-15 değer kazandı. Bu ortamda yatırımlara devam edebilmenin etkili bir yolu olmak üzere, maliyetlerimizin özellikle dövize dayalı kısmının yükünü bir parça hafifletebilmek için döviz kurunun sabitlenmesini, kira indirimi veya ciro üzerinden kira ödemeyi AVM'lerden talep ediyoruz."

KAPALIÇARŞI'DA 'ORTA YOL' ARAYIŞI...

Kapalıçarşı Esnaflar Derneği Başkan Vekili Atilla Saraç da tarihi çarşıda dolara endeksli kira sözleşmelerinde mağduriyetin söz konusu olduğunu belirterek, "Ancak yıl sonundaki sözleşme yenileme döneminde mal sahibi ile kiracılar arasında bir orta yol bulunup anlaşmaya varılacağını düşünüyorum" dedi.

Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Yönetim Kurulu Başkanı Hulusi Belgü ise AVM kiralarında döviz artışından çok kira-ciro endeksine baktıklarını ifade ederek, kira-ciro endeksine göre AVM sahiplerinin bazen kira indirimine gidebildiğini söyledi.

Belgü, “AVM'lerde metrekareye ne kadar kira ödeniyor, metrekarede ne kadar ciro yapılıyor sorusu önemli. İstediğimiz sayıda turist gelmiyor. Turistin gelmesi çok önemli” ifadelerini kullandı.

'ŞU ANDA KİRA İNDİRİMİ SÖZ KONUSU DEĞİL'

Gayrimenkul ve yatırım danışmanlığı firması JLL Türkiye Başkanı Avi Alkaş, böyle durumlarda sektörün hep kendi iç dayanışmasını sergilediğini ifade ederek, şunları kaydetti:

“Kendini amorti etmiş alışveriş merkezlerine kıyasla halen ticari borçlarını döviz cinsinden ödeyen alışveriş merkezleri arasında farklılaşmalar gözlemliyoruz. İmkanı olan alışveriş merkezleri bu talepleri gerçekleştirebilirken, her alışveriş merkezinden aynı uygulamayı beklemek çok mümkün değil. Zaten sektör esasta hasılat üzerinden kira ödemeye döndüğü sürece, bir anlamda fiilen de Türk lirası cinsinden kira ödemeye geçilmiş oluyor. Buradaki kredi ilişkileri de TL cinsinden oluştuğu zaman tamamen yabancı para yerine TL ile kiralamaya dönmüş olabileceğiz.”

Alkaş, AVM’lerde satışları artırmaya yönelik bir çabanın olduğunu vurgulayarak, “Promosyonlarla ve hasılatı artırma yönündeki yaklaşımlarla kiraların asgariden değil, hasılattan ödenebilecek düzeyleri yakalaması konusunda iş birlikleri devam ediyor. Dolayısıyla şu aşamada herhangi bir kira indirimi söz konusu değil. Bunlar daha ziyade kiracılar ile AVM'ler arasındaki birebir görüşmelerle yürütülen konular.” ifadelerini kullandı.

AVM’lerdeki ziyaretçi sayısına da değinen Alkaş, yaz döneminde genel bir azalmanın söz konusu olduğunu, ancak ağustos ayı ile birlikte rakamların daha iyi seyredeceğini düşündüğünü söyledi.

(Kaynak: a.a.)

Not: Bu yazı Ekohaber'in Ağustos sayısında yayımlandı.